Groente zaden:
binnen en buiten zaaien

Zaaien

Er bestaat een verschil tussen binnen zaaien, in een verwarmde hobbykas of huiskamer, en tussen zaaien in de vollegrond buiten. Van beide zaaimethodes geven wij hieronder een beschrijving.

Binnen zaaien

Met binnen zaaien, bedoelen we het zaaien in een zaaibakje in bijvoorbeeld de huiskamer of in een verwarmde hobbykas. Dit noemt men: zaaien onder “warm” glas. Het voordeel van binnen zaaien is, dat u er al vroeg mee kunt beginnen. De zaden voor binnenzaai zijn veelal de soorten met een lange teeltperiode en/of subtropische soorten. Het zaaibakje vult u met zaai- en stekgrond. Dit is een mengsel van 3 delen potgrond en 1 deel scherpzand. Zaai- en stekgrond kunt u kant en klaar kopen bij de groene vakhandel.

Zodra u de zaden hierin uitgezaaid heeft, moet u er een dun laagje scherpzand overheen strooien. Hierdoor voorkomt u een aantasting door bodemschimmels. Het zaaisel nu licht aandrukken en met een plantensproeier ligt bevochtigen. Sommige zaden, zoals bijvoorbeeld radijs en tuinkers kiemen al binnen enkele dagen. Het zaaibakje dekt u vervolgens af met een glasplaatje. Vanwege condens dient u het glasplaatje regelmatig te draaien. Let er wel op, dat de zaaigrond niet uitdroogt.

Buiten zaaien

Teeltplan en vruchtwisseling

Een goed teeltplan is onontbeerlijk. Om te voorkomen dat de grond uitgeput raakt, moet u elk jaar vruchtwisseling toepassen. Hiermee wordt bedoeld, dat u op een stuk grond elk jaar een ander gewas moet telen. Teelt u namelijk vaak dezelfde groenten achtereenvolgens op dezelfde plaats, dan raakt de grond uitgeput. Om te weten waar u vorig jaar welke groenten geteeld heeft, kunt u het beste er een notitie van maken. Dit noemen we een teeltplan. Nadat u uw keuze heeft bepaald, moet u de geselecteerde groenten in vier groepen verdelen.

Onderstaande groepen dient u steeds wisselend te zaaien :

Bladgroenten

Zoals sla, spinazie, kool en andere groenten, waarvan de bladeren worden gegeten, maar ook bloemkool, knolselderij en prei.

Wortelgroenten

Zoals bieten, wortelen, koolrapen en andere groenten, waarvan de wortels worden gegeten, ook aardappelen.

Peulvruchten

Zoals bonen, capucijners, erwten en peulen.

Vruchtengroenten

Zoals komkommers, tomaten, augurken en pompoenen.

Grondbewerking

Voordat we gaan zaaien moeten we eerst voor goede grond zorgen. De grond is goed als deze luchtig en niet vochtig is. Het overtollige water moet snel kunnen afvloeien. De grond moet een steek van een spade diep (25 à 30 cm) worden omgespit. Tegelijkertijd met het omspitten, kunt u de grond losser maken. Zandgrond mengt u met tuinturf, bladaarde of organische mest. Voor kleigronden kunt u het beste tuinturf nemen.

Kleigrond dient u bij voorkeur voor de winter om te spitten, zandgronden erna. Bij het zaaien buiten kunnen we onderscheid maken tussen het zaaien onder glas of in de vollegrond.

Zaaien onder glas (niet verwarmd / onder ‘koud’ glas)
Met “onder glas” bedoelen we :

een kist met een glasplaat (platte bak)

een onverwarmde hobbykas

een plastic kweektunnel

Meestal zaaien we onder glas breedwerpig om daarna direct te oogsten of uit te planten (zie tevens onder: Zaaien in de vollegrond.). Warmteminnende gewassen zoals komkommer, meloenen, paprika’s, tomaten, etc. adviseren wij niet onder koud glas te zaaien. De temperatuurschommelingen tussen dag en nacht kunnen te sterk schommelen. Als overdag het zonnetje schijnt, is het snel 30 graden, terwijl ’s avonds de temperatuur kan dalen tot onder de 10 graden. Warmteminnende gewassen bij voorkeur binnen zaaien, zij van constante warmte. Binnen heeft u zelf de temperatuur in de hand, zie hiervoor de uitleg over binnenzaaien zoals eerder beschreven.

Zaaien in de vollegrond

Op een zaaibed. Een zaaibed heeft meestal kleinere afmetingen. Bijvoorbeeld 1 x 1 meter.

U strooit de zaden zo gelijk mogelijk uit. Dit noemt men breedwerpig zaaien. Na opkomst plant u de plantjes uit op hun uiteindelijke plaats van bestemming. Op de verpakking staat aangegeven op welke afstanden dit het beste kan gebeuren. Met de vermelding 40 x 30 cm wordt bedoeld: een afstand tussen 2 rijen van 40 cm, en een afstand tussen 2 plantjes van 30 cm.

Direct ter plaatse

Dit kan op twee manieren, namelijk breedwerpig of op regels. Met een uitzaai op regels wordt bedoeld dat u de zaden in een van te voren getrokken geultje uitstrooit.

Voor de uitzaai ter plaatse gelden de volgende vuistregels :

Fijn zaad erg ondiep zaaien of zelfs gewoon boven op de grond.

Grover zaad iets dieper, maar nooit dieper dan 1 à 2 cm.

Bij uitzaai onder glas of vollegrond dient u de grond altijd licht aan te drukken, bijvoorbeeld met de achterkant van een spade, zodat u altijd een gesloten zaaibed heeft. Ook een voorzichtige watergift met een gieter is onmisbaar.

Als er te veel plantjes bij elkaar staan, moet u deze uitdunnen. Dat wil zeggen dat u er een aantal plantjes tussen uit trekt. Deze plantjes kunt u eventueel daarna opnieuw op de gewenste afstand uitplanten.

Zaai- en zaden tips

Om ontkiemingsproblemen te voorkomen kunt u ook in puur scherpzand zaaien. Vul het zaaibakje met scherpzand. Scherpzand is steriel en bevat geen bodemschimmels die in potgrond of zaai-stekgrond nog wel eens voorkomen. Houd het scherpzand goed vochtig en zet het zaaigoed zo warm mogelijk weg. Op deze manier kunt u zekerder zijn van een goede ontkieming en opkomst.

Totdat de zaadjes kiemen, moet het bakje bij een temperatuur van minimaal 18 ºC of meer worden weggezet. Voor de juiste opkweektemperatuur zie achterzijde verpakking. Wanneer u bij een te lage opkweektemperatuur het zaaisel laat ontkiemen, dan kunnen ‘slapende’ zaden van onkruiden in de grond eerder ontkiemen dan de gezaaide soort. Hiermee loopt u de kans dat u de verkeerde plant gaat opkweken. Let erop dat er voldoende ventilatie is door een spleetje tussen de glasplaat en het bakje vrij te houden (bijvoorbeeld door middel van een houtje of lucifer ertussen), anders kunnen de ontkiemende zaadjes gaan beschimmelen. Zodra de zaadjes kiemen, moet de glasplaat worden verwijderd. De kiemplantjes moeten nu bij een temperatuur van zo’n 15 ºC in het licht worden gezet. Met directe zonnestraling moeten we echter oppassen, omdat die de tere plantjes kan beschadigen. Zodra aan de kiemplantjes echte blaadjes verschijnen, kunt u ze in de tuin uitplanten. De meeste soorten worden eerst nog verspeend voordat we ze buiten kunnen uitplanten. Met verspenen wordt bedoeld het overzetten van de plantjes in een ander zaaibakje of potje op een grotere onderlinge afstand, ongeveer 5 cm. Het doel hiervan is het verkrijgen van een sterker wortelgestel.

Warmte tip

Maak gebruik van een verwarmd kweekkasje, hiermee is eenvoudig een bodemtemperatuur van 20 ºC te realiseren en dit komt uw zaaisel zeker ten goede en zal uw kans van slagen doen toenemen.

Als zaad niet kiemt

Was het weer misschien niet gunstig ?

Slechte weersomstandigheden kan de tuinier omzeilen door het zaaibed met plastic, vezelvlies of folietunnels af te dekken. Nog beter is het natuurlijk om dit materiaal al twee weken voor het zaaien over het bed aan te brengen, zodat de grond al wat op temperatuur kan komen. Want koude en natte grond hebben vaak tot gevolg dat het zaad verrot.

Heeft u de juiste zaaiperiode gekozen?

Als er op het zakje ‘voorjaar’ als zaaitijdstip staat, dan wordt er gewoonlijk niet de kalendertijd mee bedoeld, maar het voorjaarsweer. Als u in maastricht woont, kunt u dan ook eerder zaaien dan uw collega in Pieterburen.

Werd de juiste zaaidiepte in acht genomen?

Het meeste zaad kiemt het beste bij een dunne bedekking met grond; maximaal twee tot drie maal de dikte van het zaad. Te diep gezaaid zaad en dichtgeslagen grond belemmeren een onvoldoende kieming. Het zaad ontbreekt het dan aan het benodigde licht en aan lucht.

Had het zaad voldoende vocht om op te nemen?

Ook de droge grond is slecht voor het zaad. Als het lang niet geregend heeft, moet er voor en na het zaaien, totdat de kiemplanjes goed opkomen, worden gesproeid. Voorzichtig sproeien, anders spoelt het zaad weg!

Zijn dieren de boosdoeners?

Ook dieren kunnen de tuinier behoorlijk dwarszitten. Vogels, slakken en muizen zijn gek op de lekkere zaadjes en boterzachte kiemblaadjes. Met afschikmiddelen, biervallen en muizenvallen worden deze ongewenste gasten bestreden.

Heeft het zaad al wel lang genoeg gelegen?

Ja, ook het ongeduld speelt de hobbytuinder vaak parten. Vergewis u er eerst van, voordat u de hark ter hand neemt om het bed een andere bestemming te geven, of het zaad al voldoende tijd gehad heeft om te kiemen. Onze tabel kan u daarbij helpen.